Buxoro amirining xazinasi

Foto: “Unutilgan tarix”

Avvalo, saltanatda qancha oltin, brilliant va boshqa qimmatbaho boyliklari bo‘lganini, hatto amirning o‘zi ham bilmagan.1918-yilda Rossiyada amalga oshirilgan davlat to‘ntarishidan keyin “qullar va ochlar dunyosi”ning kurashlari bu o‘lkalarga ham yetib kelishini, shuningdek, Qo‘qonda yuz bergan qonli voqealarni hisobga olib, hukmdor xazinasida hisob-kitob o‘tkazish va uni talon-tarojdan muhofaza qilish lozim degan xayolga borgan bo‘lishi mumkin. 

Amirning o‘z xazinasining hajmini aniqlashga qaror qilishiga qushbegi - Bosh vazir - Nasrullo undagan bo‘lishi ham mumkin. Qushbegi esa chor Rossiyasining Buxorodagi siyosiy agenti A. Ya. Miller tomonidan gijgijlangan. Lekin arkoni davlatdagi Buxoro amirining xazinasiga oid sirdan voqif  bo‘lgan yagona odam – qushbegi Nasrullo 1918-yildagi talato‘plarda o‘ldiriladi.

Afsuski, amir o‘z xazinasini talon-tarojdan saqlab qola olmagan. 1920-yil sentyabr oyining boshida Buxoroni bosib olgan Frunze qo‘shini qo‘mondonlarining birinchi qilgan ishi Said Olimxon tashlab ketgan Arkdan amirning xazinasini izlab topish bo‘lgan. Shunday qilib, bosqinchilar topgan xazinaning bir qismi temir yo‘l vagonlariga (ayrim manbalarga qaraganda – 14, boshqalarida qayd etilishicha – 18 vagon) zudlik bilan yuklangan va markazga jo‘natilgan.

Taxminlarga ko‘ra, Buxoro amiri xazinasida quyidagicha miqdorda boylik to‘plangan:

– 1 mln. 148 ming 380 dona Buxoro tilla tangasi. Qayd etilganki, tangalar 950 probali;

– 4 mln. 635 ming 100 dona rus tilla tangasi;

– 17 tonna Gamburg oltini;

– 62 mln. 834 ming 780 dona Buxoro tilla tangasi.