Soliq qonunchiligiga oid majburiyatlar

Mamlakatimiz iqtisodiyotini rivojlantiruvchi asosiy yoʼnalish bu tadbirkorlik boʼlib, keyingi yillarda ushbu sohani rivojlantirish uchun davlatimiz tomonidan tadbirkorlik subʼektlariga moliyaviy, iqtisodiy koʼmak berishning mustahkam mexanizmi joriy etildi. Buning natijasida esa ishlab chiqarish, xizmat koʼrsatish kabi tadbirkorlik sohalari kengayib, yurtimiz bozorlaridagi tovar va xizmatlar salmogʼi oshib bormoqda. Tadbirkorlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga oid qonunlar takomillashtirildi. Davlatimiz rahbarining xususiy mulk, kichik biznes va tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan bir qator farmon va qarorlari qabul qilindi. Xususan, Prezident Farmoni bilan tadbirkorlik subʼektlarini huquqiy himoya qilish maqsadida tadbirkorlik subʼektlariga nisbatan faoliyatni tugatish, toʼxtatib qoʼyish, qonunda nazarda tutilgan holatlarni istisno qilgan holda banklardagi hisobvaraqlar boʼyicha operatsiyalarni toʼxtatib qoʼyish, moliyaviy sanktsiyalarni qoʼllash, huquqbuzarlik predmetlarini davlat daromadiga oʼtkazish, tadbirkorlik faoliyatining ayrim turlari bilan shugʼullanish litsenziyalarini oʼn ish kunidan koʼproq muddatga toʼxtatib qoʼyish yoki amal qilishini tugatish va bekor qilish kabi huquqiy taʼsir choralarini faqat sud orqali qoʼllash tartibi joriy etildi.
Oʼzbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 111-moddasiga koʼra, soliq toʼlovchining (soliq agentining) bankdagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni toʼxtatib turish toʼgʼrisidagi qaror soliq organining rahbari (rahbar oʼrinbosari) tomonidan oʼn kundan koʼp boʼlmagan muddatga qabul qilinishi mumkin. Soliq toʼlovchining bankdagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni oʼn kundan koʼp muddatga toʼxtatib turish toʼgʼrisidagi qaror soliq organining iltimosnomasiga asosan sud tomonidan qabul qilinishi mumkin. Bunda soliq toʼlovchining bank hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalari sud tomonidan qaror qabul qilingunga qadar toʼxtatib turiladi. Yuridik shaxslar va yakka tartibdagi tadbirkorlarning bankdagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni toʼxtatib turish soliq organi tomonidan mazkur soliq toʼlovchilarning soliq majburiyatlari bajarilishini taʼminlash uchun quyidagi hollarda qoʼllanilishi mumkin: ushbu soliq toʼlovchi tomonidan soliq organiga moliyaviy va soliq hisoboti bunday hisobotni taqdim etishning belgilangan muddati tugaganidan keyin oʼn kun ichida taqdim etilmaganda; soliq toʼlovchi tomonidan soliq organining kameral soliq tekshiruvi natijalari boʼyicha talabnomasiga tushuntirishlar va tuzatishlar belgilangan muddatda taqdim etilmaganda, shuningdek soliq toʼlovchi tomonidan soliq organi talab qilgan hujjatlar taqdim etilmaganda; soliq tekshiruvini oʼtkazayotgan soliq organlarining mansabdor shaxslarini koʼrsatilgan hududga yoki binoga (bundan turar joylar mustasno) kirishiga toʼsqinlik qilishda. 
Bugungi kunda sudlar tomonidan koʼrib hal etilayotgan banklardagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni toʼxtatib qoʼyish toʼgʼrisidagi arizalarning asosiy qismini xoʼjalik yurituvchi subʼektlar tomonidan hisobotlarni oʼz vaqtida taqdim etmaslik natijasida yuzaga kelayotgan nizolar tashkil qilmoqda. Xususan, Navoiy viloyat Davlat soliq boshqarmasi “U.Z” fermer xoʼjaligiga nisbatan xuddi shu mazmundagi banklardagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni toʼxtatib qoʼyish toʼgʼrisidagi ariza bilan Uchquduq tuman iqtisodiy sudiga murojaat qilgan. Fermer xoʼjaligining soliq hisobotini belgilangan muddatda soliq organiga taqdim qilmay, soliq qonunchiligida belgilangan majburiyatlarni oʼz vaqtida bajarmaganligiNavoiy viloyat Davlat soliq boshqarmasining sudga murojaat qilishiga sabab boʼlgan. Ishning koʼrib chiqilishi natijasida sudning hal qiluv qarori bilan “U.Z” fermer xoʼjaligining bankdagi hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalari Soliq kodeksining 
111-moddasiga asosan soliq idorasining tegishli soʼrovnomasiga javob berilgunga qadar toʼxtatib qoʼyildi. Mazkur hal qiluv qarorida koʼrsatilgan kamchiliklar bartaraf qilingandan soʼng, soliq toʼlovchining bank hisobvaraqlari boʼyicha operatsiyalarni ochib berish vazifasi soliq idorasi zimmasiga yuklatildi.
Soʻnggi soʻz oʻrnida aytganda, tadbirkorlarlik sub’yektlari sodir etayotgan soliqqa oid huquqbuzarliklarning oldini olishga, tadbirkorlik sub’yektlarining huquqiy madaniyatini oshirishga jiddiy e’tibor qaratilsa, kelgusida yurtimiz iqtisodiyotining ravnaqiga yanada koʻproq manfaat keltirishiga erishiladi.
 
Xurshid Tursunov
Uchquduq tuman iqtisodiy sudi raisi