Shartnomaviy majburiyatning ahamiyati

Soʻngi yillarda mamlakatimiz iqtisodiy hayotida keng koʻlamda amalga oshirilayotgan islohotlar fuqarolarimizning turmush tarzini yaxshilanishiga oʻzining katta hissasini qoʻshmoqda.
Xususan, fuqarolar oʻz ehtiyojlarini amalga oshirish maqsadida moliyaviy manbaga ega boʻlish uchun bank kreditlaridan koʻp foydalanishmoqda. Bank tomonidan kredit ajratilishi uchun taraflar oʻrtasida tuzilgan kredit shartnomasi muhim ahamiyatga ega.
Shu sababli kredit shartnomasining oʻziga xos xususiyatlari haqida soʻz yurtishni maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz.
Kredit shartnomasi boʻyicha bir tomon bank yoki boshqa kredit tashkiloti (qarz beruvchi) shartnomada nazarda tutilgan miqdor va shartlar boʻyicha boshqa tomonga (qarz oluvchiga) mablagʻ (kredit) berishi va qarz oluvchi olingan pul miqdorini qaytarish va unga foizlar toʻlash majburiyatini oladi.
Kredit shartnomasi albatta yozma shaklda tuzilishi lozim, shartnomada ajratilayotgan kredit summasi, kredit nima maqsadda ajratilayotganligi, shartnomaning amal qilish mudddati, taraflarning huquq va majburiyatlari hamda nizolarni hal etish tartibi koʻrsatiladi.
Kredit boʻyicha hisoblangan foiz va asosiy qarzlarni qaytarish bank va qarz oluvchi tomonidan imzolangan kredit shartnomasiga ilova qilingan toʻlov jadvaliga muvofiq amalga oshiriladi. Kredit summasinibelgilanganjadvalasosidaqaytarishshartnomaningmuhimqismlaridan biridir.
Kreditniqaytarmaslik – foizvaasosiyqarznitoʻlashningharbirkechiktirilgankuniuchun penya hamda yuqori koeffitsentlarda foiz hisoblashuchunasosboʻladi.
Bundantashqari, agar qarzdorkreditniqaytarishmajburiyatlarinibajarmasa, bank qarzdordan kredit qarzivafoizlarinihamdahisoblangan penya summasiniundirishvaundiruvnigarovgaqoʻyilganmulkkaqaratishtoʻgʻrisidasudgamurojaatqilishgahaqli.
Sud amaliyoti tahlillari shuni koʻrsatmoqdaki, fuqarolar tomonidan kredit shartnomasi boʻyicha kreditni qaytarish majburiyatlarini bajarilmaganligi sababli fuqarolik ishlari boʻyicha sudlarda kredit qarzini undirish bilan bogʻliq nizolar soni ortmoqda.
Xususan, 2021-yil davomida fuqarolik ishlari boʻyicha Zarafshon tumanlararo sudi tomonidan kredit qarzdorligini undirish va undiruvni garov mulkiga qaratish bilan bogʻliq 1 296 ta ish koʻrib chiqilgan. Mazkur koʻrilgan ishlarning 914 tasi qanoatlantirilib, 21 mlrd. soʻmdan ortiq mablagʻlar daʼvogar tijorat banklari foydasiga undirilgan va undiruv garov mulkiga qaratilgan. 
Mazkur nizolarni koʻrish yakuni boʻyicha qabul qilingan qarorlar asosida ishni koʻrish bilan bogʻliq boʻlgan davlat boji va boshqa sud harajatlar summasi ishda javobgar hisoblangan fuqarolar zimmasiga yuklatilmoqda. Bu esa fuqarolarimiz zimmasiga shartnoma va toʻlov intizomiga toʻliq rioya qilgan holda shartnomaviy munosabatlarni amalga oshirib borish masʼuliyatini yuklaydi.
Xulosa oʻrnida aytishimiz mumkinki, olingan majburiyatning oʻz vaqtida va toʻliq bajarilishi fuqarolarimiz uchun turli zararlar kelib chiqishini oldini olib, oʻzaro manfaatli hamkorlikning taʼminlanishida muhim kafolat boʻlib hisoblanadi.
 
Laylo Sharipova Fuqarolik ishlari boʻyicha  Zarafshon tumanlararo  sudi sudyasi